Mikołaj Tumigrała h. Wczele (zm. po 1435), starosta inowrocławski. Pochodził z wielkopolskiego Siekowa pod Kościanem. W źródłach pojawił się w r. 1413 w otoczeniu starosty generalnego Wielkopolski Sędziwoja z Ostroroga. Bliżej nie znane kontakty z królem dały M-owi starostwo średzkie w Wielkopolsce, na którym jest potwierdzony w l. 1416–20; w r. 1423 był tenutarzem obornickim. W t. r., wraz z Maciejem z Łabiszyna i Wincentym z Szamotuł, wyznaczony został przez króla do opieki nad mającym przybyć do Polski królem duńskim Erykiem. W r. 1426 występował z tytułem pisarza gnieźnieńskiego, być może identycznym z urzędem pisarza ziemskiego kaliskiego. Przed 10 V 1427 otrzymał w zarząd star. inowrocławskie i Nową Nieszawę. Na tym stanowisku utrzymywał dość żywe stosunki z Krzyżakami. Jesienią 1430 przebywał w Sandomierzu przy królu, w r. n. na czas wyprawy przeciw Świdrygielle desygnowany został do obrony granicy krzyżackiej na odcinku kujawskim. Jeszcze w kwietniu 1431 bawił w Małopolsce. W liście pisanym spod Łucka w r. 1431 Władysław Jagiełło wyznaczał M-a, wraz z Wojciechem Jastrzębcem, Stanisławem Ciołkiem, Janem Szafrańcem i Władysławem Oporowskim, do prowadzenia rozmów z Zakonem w Toruniu; nie doszły one do skutku wobec nagłej napaści krzyżackiej na Polskę w sierpniu t. r. Podczas najazdu na Kujawy Krzyżacy łatwo zdobyli nie zabezpieczony przez M-a zamek nieszawski (dybowski), a następnie zagarnęli miasto Inowrocław; dn. 3 IX padł zamek inowrocławski broniony przez syna nieobecnego M-a, Tomasza Tumigrałę młodego (der Junge), którego wzięto do niewoli. Długosz oskarża M-a o zdradę, pisze również, iż rozpędził on kupy chłopstwa, które chciały na własną rękę bronić Kujaw przed Krzyżakami. E. Maleczyńska tłumaczy rzekomą zdradę M-a obawą przed ruchami chłopskimi, wiążąc je z nastrojami prohusyckimi.
Na sejmie walnym w Sieradzu w r. 1432 M. został potępiony, jednakże, jak się zdaje, nie wydano żadnego wyroku skazującego, bowiem, wg Długosza, miał on na sejmie wielu obrońców. Po procesie odsunięty od działalności publicznej, osiadł najpewniej w dobrach swej żony Małgorzaty w ziemi sieradzkiej. Były to Charłupia Wielka (już w r. 1426 M. występował jako heres de Ch.), Drzązna, Rowy, Zgniła Dąbrówka, Wróblew, Pyszków i Zawidów. Żył jeszcze w r. 1436, kiedy to Małgorzata sprzedała te dobra kaszt. łęczyckiemu Wojciechowi Malskiemu za 2 100 grzywien i za wieś Poprężniki. Zaraz potem od Wojciecha ze Zdzieża pod Gostyniem kupiła za 2 000 grzywien miasto Borek-Zdzież z przyległościami. M. nie żył już w r. 1440. Wdowa przed r. 1444 wyszła za mąż za Dominika z Jeżewa pod Borkiem (żyła jeszcze w r. 1457). Dziećmi M-a z Małgorzatą byli: Jan, Sędziwój, Maciej, a zapewne także Barbara, dziedzice Borku, którzy ok. r. 1460 sprzedali go kasztelanowi lędzkiemu Piotrowi Bnińskiemu.
Gąsiorowski A., Urzędnicy wielkopolscy 1385–1500. Spisy, P. 1968 s. 106; – Biskup M., Najazd krzyżacki na Polskę i bitwa pod Dąbkami 1431 r., Zesz. Nauk. Wojsk. Akad. Polit. z. 48, S. Historia, z. 15, W. 1967 s. 15–28; Kozierowski S., Studia nad pierwotnym rozsiedleniem rycerstwa wielkopolskiego. III. Ród Wczeliców, „Mies. Herald.” R. 8: 1915 s. 150–1; Machnikowski S., Zdzież-Borek w średniowieczu, „Roczniki Hist.” R. 4: 1928 z. 2 s. 116 n.; Maleczyńska E., Ruch husycki w Czechach i w Polsce, W. 1959; – Arch. Kom. Hist. PAU, Kr. 1909 XI 444; Cod. epist. saec. XV, I nr 62; Długosz, Historia, IV; Kod. Litwy, s. 354; Kod. Mpol., IV; Kod. Wpol., V; Matricularum summ., IV; Regesta historico-diplomatica Ordinis S. Mariae Theutonicorum 1198–1525, Göttingen 1948 I nr 4766, 4913, 5325, 5607, 5762; Script. Rer. Pruss., III 496; – AGAD: Terr. Sieradz 8 k. 97v. i n., 10 k. 34, 79v., 80v., 11 k. 278v., 280, 293; Arch. Państw. w P.: Terr. Pyzdry Z. 3 k. 120, 134v., Z. 4 k. 86, Terr. Poznań Z. 5 k. 53v., Z. 6 k. 39, Terr. Kościan Z. 4 k. 2 (tenuta średzka); Kartoteka Pracowni Słownika Historyczno-Geograficznego Wielkopolski średniowiecznej (Borek, Siekowo).
Antoni Gąsiorowski